GAYDA MI, TULUM MU

GAYDA MI, TULUM MU CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Rize'lilerin bir gününe katılmış. Orada Rizeli gençler, tulum eşliğinde horon tepmişler! Buraya kadar söylenende bir gariplik yok! CHP'nin sosyal medyasında tulum yerine gayda yazılmış! 'Gayda eşliğinde horon tepmişler!' Tuluma gayda denir mi? Demiş cahil uşaklar! Sosyal medyadaki bu yanlışlık düzeltilmiş! Tuluma tulum denilmiş! Ama bu işin başındaki gençler kovulmuşlar! Gayda bir Asya-Kafkas çalgısıdır. Keltlerle birlikte Orta ve Batı Avrupa'ya taşınmıştır. Keltler Almanya'da Boiler (Bohemyalılar), Fransa'da Galyalılar (Asteriks'in akrabaları) İspanya'da Keltler, İrlanda'da Keltler, İngiltere'de Galler, Skoçlar (Celtik-Ekose), Türkiye- de Galatlar adıyla yaşamışlar. Asyalı, göçebe halklardan birisidir. Asya kültürünün Avrupa'ya taşıyıcılığını yapmışlar! Portugal (Portekiz) Gal kapısı, Gal limanı demektir. Gelibolu sözü galya şehri'dir. Galata adı da onlardan kalmış bir andaçtır.. Gayda ya da tulum denilen müzik aleti de Keltler aracılığı ile Avrupa'ya taşınmıştır. İskoçlar onların ardıllarıdır. Gayda milli çalgılarıdır. Karadeniz'de tulum denilen çalgı, gaydanın babasıdır. Bir keçi veya koyun tulumuna takılan kamış borularla meydana gelir. Borulardan birisinden üflenerek tuluma hava basılır. Öteki delikten hava çıkarken, delikli kamıştan parmaklarla notalar çıkarılır..Gayda, tulumun geliştirilmiş bir türevidir... Tulum veya gayda çalan, üfleme deliğinden tulumu şişirirken, koltuk altıyla, tuluma baskı yaparak, havanın belli ölçüde çıkışını ayarlar. Kaval gibi delikli kamıştan da müziğin notalarını çıkarır. Gayda ve tulumda fazladan çıkış kamışları vardır. Bunlar farklı oktavlarda sesler çıkarır! Tulumun, gaydanın sesine zenginlik katar!.. Adına ister tulum deyin, ister gayda deyin, her ikisi de üflemeli çalgıdır.. Gayda, İngilizin gittiği her yere taşındığından evrenseldir..Askeri bando gibidir... Macaristan, Bulgaristan, Çekya, Polonya, Faransa, İspanya, Portekiz, İrlanda, İskoçya gibi Keltlerin yayıldığı tüm ülkelerde yaygın bir müzik aletidir. Tulum, yalın biçimiyle, biraz yerel kalmıştır. Karadeniz ve çevresindeki ülkelerde yaygındır. Ufak tefek değişikliklerle gayda ile tulum arasında örnekleri oluştururlar. Yani tulum yerine gayda denilmesi büyük bir yanlış değildir. Türkiye'e adı, sıkça kullanıldığı Doğu Karadeniz'de tulumdur. Kafkasyanın güneyinde, Kars'da, Artvin'de, Azerbeycan'da telli sazın adı tar'dır. Özellikle İspanya'da ve Avrupa'da adı gitar olup çıkmıştır.. Ney'le kaval arasında bir ses çıkaran üflemeli müzik aletlerinin genel adı düdük'dür. Ermenistan'a varınca adı duduk olmuştur! E.Ogur'un okuyuşu muhteşem, Gasparyan'ın üflemesi büyüleyicidir! Adı özelde kaval, ney, düdük olsa ne yazar, duduk olsa ne yazar! Müzik aletleri nerede türerse türesin, insanlığın ortak malıdır. Adı hangi dilden anılırsa anılsın, ürettiği müzik muhteşemdir! Bütün ruhları etkiler! Dinleyenlere coşku verir! Rahatlatır, dinlendirir! Yatıştırır! İnsana insan olmayı anımsatır! Tulum yerine gayda diyen gençlere yazık edilmiştir! Tulum yerine gayda diyen gençler de ayıp etmiştir! Böylesi sözlere takılıp kalmak, bir tür halk tutuculuğudur. Herkesin böylesi saplantılardan sakınmasında sayısız yarar vardır. Siyasetçiler de saplantılardan uzak durmalıdır! Siyaset, tulumla gayda arasına sıkışıp kalmamalıdır! Sağlıcakla kalın... Hasip ÖZTÜRK *Hasip ÖZTÜRK, Türkiye/Bursa *